Nghệ thuật chạm khắc, điêu khắc, hội họa tứ linh

Nghệ thuật chạm khắc, điêu khắc, hội họa tứ linh

Là một sản phẩm đặc sắc của văn hóa phương Đông, hình tượng tứ linh với đại diện là bốn linh vật thiêng Long, Ly, Quy, Phượng không chỉ là những biểu tượng của tâm linh, tín ngưỡng, phong thủy mà còn là những hình tượng được ứng dụng phổ biến trong đời sống thẩm mỹ và nghệ thuật. Việt Nam là một đất nước có nền văn hóa lâu đời và phong phú, nơi những tác phẩm chạm khắc, hội họa tứ linh mang nét đẹp, bản sắc riêng, biểu hiện cho một nền nghệ thuật phát triển rực rỡ bất chấp những thăng trầm của lịch sử.

Trong nghệ thuật chạm khắc, điêu khắc, hình tượng cả bốn linh vật Long, Ly, Quy, Phượng xuất hiện từ sớm và một số tác phẩm tiêu biểu thời kỳ trước vẫn còn được lưu giữ đến ngày nay. Những bức tượng điêu khắc trên các chất liệu khác nhau như đá, gỗ, đồng, vàng... thường được bày trí trong cung đình hay đền chùa vừa có giá trị biểu tượng sâu sắc vừa làm tăng thêm tính uy nghi cho công trình kiến trúc. Nếu như Rồng, Lân là những linh vật mang sức mạnh, vẻ đẹp dũng mãnh, oai vệ, được thường được dùng làm vật trấn giữ nơi quan môn, cửa thềm thì Rùa, Phượng lại mang ý nghĩa tín ngưỡng dân gian cao cả, thường được trưng bày ở nơi thờ phụng trong tư thế chầu. 

Tượng lân ở Hoàng Thành Huế

       Tượng rùa ở đền thờ An Dương Vương, Cổ Loa

Cặp Phượng chầu, thời Lê Trung Hưng, thế kỷ 17 – 18.

Tứ linh còn được chạm khắc sắc sảo, điêu luyện trên những vật dụng khác nhau làm tôn thêm vẻ đẹp vừa sang trọng cổ điển, vừa quý phái, vương giả. Những bảo vật hoàng gia xưa được lưu giữ trong các bảo tàng và phát hiện trong các di tích lịch sử văn hóa cho thấy thời kỳ thịnh hành của họa tiết tứ linh, cũng cho thấy tài năng, sự khéo léo của tiền nhân trong các tác phẩm.

Tượng rùa trên ấn “Quốc mẫu chi bảo” làm bằng bạc và vàng, thời Nguyễn, niên hiệu Gia Long thứ 1 (1802), trong bộ sưu tập hiện vật cung đình triều Nguyễn.

Rùa cõng hạc được thờ trong các đình, đền

Hình phượng trang trí trên hộp trầu vàng, thời Nguyễn, niên hiệu Minh Mệnh 5 (1824).

Trong hội họa, hình tượng các linh thú lại càng được sáng tạo linh hoạt, uyển chuyển, nhất là hội họa mỹ thuật giai đoạn quân chủ phồn thịnh của đất nước, nơi những dáng hình linh vật được sáng tạo đầy quy chuẩn, mực thước, trên những chất liệu đa dạng.

    Bức tranh gốm ghép về Rồng thời Lý               

Ngày nay, tranh tứ linh cũng là một trong những dòng tranh được ưa chuộng rộng rãi với nhiều thể loại khác nhau như tranh Đông Hồ truyền thống, tranh đồng, tranh khảm, tranh đục,... Đặc điểm chung của các loại tranh này là tính thẩm mỹ, phong thủy cao, được người dùng gửi gắm những khát vọng bình an, viên mãn khi chọn làm đồ trang trí cho ngôi nhà của mình. Họa tiết tứ linh mang vẻ đẹp vừa truyền thống vừa được cách tân hiện đại luôn đảm bảo tính nghệ thuật và không bao giờ lỗi thời.

Dù cuộc sống hiện đại ngày nay là sự du nhập của nhiều loại hình văn hóa nước ngoài, tuy nhiên hình tượng tứ linh vẫn giữ được sức hút riêng của nó trên các phương diện nghệ thuật khác nhau với sức sống mãnh liệt. Những dấu tích lịch sử để lại là niềm tự hào và cũng là trách nhiệm để người Việt không ngừng sáng tạo và phát huy, phổ biến và định hình phong cách dân gian đậm đà bản sắc cho dân tộc.